Zonuren in Zeeland

Kies een mooie dag voor deze wandeling, want je loopt grotendeels onbeschut. Als een herfstwind of een tropische cycloon ons land teistert, is het hier bar slecht toeven. Gelukkig schijnt de zon in Zeeland vaker dan gemiddeld in Nederland: 1600 tegen 1550 zonuren per jaar.

Middelburg

Het startschot van deze wandeling is al direct in de roos: je begint in het historisch hart van Middelburg. Wat een prachtig stadje is dat. Van het levendige centrum tot het mooie Zeeuws Archief en een abdij om van te watertanden.

Monumentale huizen

Al in de middeleeuwen ontpopte Middelburg zich tot voorhaven van Brugge en Antwerpen. Later werd het één van de belangrijkste handelssteden in de Lage Landen. Maar de grootste bloei ontstond in de 16e en 17e eeuw na de oprichting van de Middelburgse Commercie Compagnie gelijk met de VOC. Uit die tijd dateren de vele monumentale huizen die je naar je camera zullen doen grijpen.

Norbertijnen Abdij

Hoogtepunt in Middelburg is de Norbertijnen Abdij uit 1150. Deze abdij wordt wel de mooiste van ons land genoemd. Nou ken ik niet alle abdijen van Nederland op mijn duimpje, maar indrukwekkend is hij zeker. De geschiedenis van de abdij gaat terug tot het begin van de twaalfde eeuw. In 1127 kwamen de Norbertijnen naar Middelburg. Het waren de volgelingen van Norbertus van Xanten die enkele jaren daarvoor een abdij had gesticht in het Noord-Franse Premontré.

Zeeuws Museum

Vier eeuwen lang werkten de Norbertijnen aan hun abdij. Ze breidden het complex uit tot wat het vandaag de dag is: kerken, religieuze ruimten, kloostergangen, traptorens en keldergewelven. Het ligt als een ring van indrukwekkende bouwkunst rondom het centrale Abdijplein. Mocht je nog wat meer kunst en cultuur willen snuiven: het vernieuwde Zeeuws Museum is in de voormalige abdij gevestigd.

Lange Jan

Kroon op de abdij is de indrukwekkende abdijtoren, ‘Lange Jan’ genaamd. Die toren doet z’n naam eer aan, met 90 meter is hij inderdaad héél lang (en lekker). Je zult hem op de hele wandeling in de verte overal bovenuit zien torenen. Nou is dat in Zeeland niet zo’n kunst, want deze provincie is wel heel erg plat. Maar toch.

Noordweg: beschermd gezicht

Middelburg uitlopen is een plezierige bezigheid. Je komt namelijk over een van de oudste uitvalswegen van de stad. In 1946 sprak men van ‘verfoeilijke lintbebouwing’ langs de Noordweg. In 2003 werd diezelfde Noordweg wegens zijn schoonheid van vriendelijke, aaneengesloten bebouwing uitgeroepen tot ‘beschermd gezicht’. Langs de weg staan nog enkele oude boerenhofsteden.

Water

Zeg Zeeland en je denkt: water. Het is de enige provincie in Nederland die uit (schier)eilanden bestaat. Zeeland heeft een geschiedenis van vechten tegen overstromingen en indammen van het vele water. Op deze tropische dag was dat water bijzonder vriendelijk en uitnodigend, vooral de zandstrandjes rond het Veerse Meer.

De Veerse Watergang

Je wandelt een heel stuk over intieme graspaden langs De Veerse Watergang, een rust- en broedgebied voor veel vogelsoorten. De felblauwe ijsvogel voelt zich hier in de winter thuis. En dat heb ik dan weer, want het was hoogzomer, en hij was natuurlijk in geen velden of wegen te bekennen.

Brak water

Afijn, het water van de Veerse Watergang is, evenals het water in de meeste sloten op Walcheren, brak en heeft daardoor weinig plantengroei. Om de oever tegen afkalving te beschermen en ervoor te zorgen dat kleine dieren zich kunnen verplaatsen, zijn tijdelijk vlechtwerken van wilgentakken aangebracht. Langs de oevers zijn tussen de grijze klei soms donkerbruine banen zichtbaar. Dit zijn veenlagen, waaruit zout werd gewonnen.

Bombardementen

Even verderop, langs het brede water van de Veerse Kreek is het goed toeven. Het is één van de vier plaatsen op Walcheren waar de geallieerden in 1944 de zeedijk bombardeerden om Walcheren onder water te zetten en zo de Duitsers te hinderen. Nadat het land een jaar in het zoute water had gestaan, was er buiten de stads- en dorpskernen geen grasspriet meer in leven. Ook de huizen hebben veel te lijden gehad. Het zeezout in de muren is hardnekkig. Stenen verpulveren en metselwerk moet regelmatig worden vernieuwd.

Veerse Meer

Nog meer verkoeling kun je vinden langs het Veerse Meer, dat vroeger Veerse Gat heette, wat ik een veel leukere naam vind. Lekkere strandjes, vrolijke bootjes, badgasten die als zeekoeien bewegingloos onder een parasol liggen. Het afdammen van het Veerse Gat was één van de eerste Deltawerken die een watersnoodramp als in 1953 moest voorkomen. Je hebt zicht op Noord-Beveland aan de overkant.

Veere & Arnemuiden

Na een lange wandeling langs sloten, watergangen en kreken, kwam ik weer in de bewoonde wereld. En die was gelijk ook druk bewoond. Op deze warme zomerdag middenin de vakantie was Veere overgenomen door toeristen die ijsjes aten of verkoeling zochten op een van de beschaduwde terrassen. Ik snap de magneetwerking, want Veere is een ontzettend mooi plaatsje.

Wolhandel met Schotland

Gelegen aan zee en met de nabijheid van rijke Vlaamse steden ontwikkelde Veere zich tot een belangrijk handelscentrum. Vooral de wolhandel met Schotland floreerde. Zo’n belangrijke haven- en handelsstad moest zich kunnen verdedigen, vandaar dat muren, poorten en torens werden gebouwd. De Grote Kerk heeft verschillende functies gehad. Behalve religieus centrum was het een hospitaal voor de soldaten van Napoleon, later kazerne en nu cultureel centrum.

Arnemuiden

Ik moest me rot rennen om de trein te halen in eindpunt Arnemuiden (Zeeuws: Erremuu), dus veel van dit dorp heb ik niet gezien. Het is natuurlijk wereldberoemd in Nederland vanwege het liedje ‘De klok van Arnemuiden’. Het carillon is van oudsher boodschapper van blijde en droeve gebeurtenissen. Het uurwerk geeft de tijd aan, maar is tevens getijdenklok en astronomisch uurwerk. Arnemuiden was lange tijd een belangrijke vissersplaats. Het is nog een van de plaatsen in Nederland waar door sommigen nog dagelijks klederdracht gedragen wordt.

Walcheren

Je loopt over het dichtstbevolkte eiland van Zeeland: Walcheren. Maar dichtbevolkt is hier relatief, want alleen in Middelburg en Veere was het gezellig druk. Daarbuiten was eindeloze ruimte. Heerlijk!

Romeinen & Noormannen

Al in de Romeinse tijd was Walcheren een bewoond gebied, met Domburg als belangrijke handelsplaats. In de 3e en 4e eeuw overstroomde een groot deel van Zeeland en het gebied bleef zo goed als onbewoond. Ter bescherming tegen invallen van Noormannen werden in de negende eeuw ringwalburgen aangelegd bij de plaatsen Middelburg, Domburg en Oost-Souburg.

Dreiging van de zee

Door de eeuwen heen werd voortdurend strijd geleverd tegen het water. Boeren wierpen heuveltjes (vliedbergen) op ter bescherming tegen overstromingen. Begin 11e eeuw werd het gebied getroffen door een grote stormvloed. Daarna werd Zeeland stukje bij beetje ingepolderd door monniken uit Vlaanderen waardoor steeds minder land overstroomde. Toch bleef de zee z’n tol eisen, zoals tijdens de Allerheiligenvloed van 1570.

De watersnoodramp van 1953

In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 werd Zeeland getroffen door de ergste watersnood in eeuwen. Oorzaak: een combinatie van zware stormvloed en springtij. Het water in de trechtervormige zuidelijke Noordzee steeg tot extreme hoogte. Het aantal slachtoffers was enorm: 1795 mensen kwamen om. Maar die ramp trof Walcheren niet. Om een ramp van deze omvang in de toekomst te voorkomen, werden vanaf 1958 de Deltawerken uitgevoerd.

Deltawerken: modern wereldwonder

De Deltawerken is een verzameling maatregelen om vooral Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabant te beschermen tegen hoog water van de zee. Aan dit verdedigingssysteem is decennia gebouwd. Een van de indrukwekkendste onderdelen is de Oosterscheldekering die in 1986 werd opgeleverd. Je komt op deze wandeling vlakbij een belangrijk onderdeel van de Deltawerken: de Veerse Gatdam die het Veerse Meer afsluit. De American Society of Civil Engineers heeft de Deltawerken tot een van de zeven moderne wereldwonderen verklaard.