Bosgevoel – een ontdekkingsreis door het diepe woud van Nederland | Recensie
Alleen op de wereld
Een roedel edelherten staat vijftig meter van me af op een heuvel tussen hoge dennen. Ze houden me scherp in de gaten. Hun ogen glanzen, hun spieren zijn zichtbaar gespannen, klaar om te vluchten. Maar ze wachten af. Huiver overvalt me. Het is ontzettend stil in het bos. Al een uur ben ik geen mens tegengekomen. Geen wandelaar, geen fietser, niemand. Ik voel me alleen op de wereld.
Bordje gemist
Snel loop ik verder, ik wil de herten niet verstoren. En wie weet zit er hier ook wel een wolf, op jacht naar vers wild. Even later kom ik erachter dat ik hier, midden in Kroondomein Het Loo bij Apeldoorn, helemaal niet mag zijn. Het is eind oktober, dit deel van het Kroondomein is dan gesloten voor bezoekers. Ik moet ergens een bordje hebben gemist.
Druk in het bos
Een herinnering van twee jaar geleden, in coronatijd, die ik nog steeds koester. Het echte bosgevoel, je ervaart het vrijwel nooit meer in ons land. Het is vaak druk in de bossen, en het wordt steeds drukker. Met wandelaars, e-bikers, mountainbikers.
Ontdekkingsreis
Daarom trok het boekje van Herman Vuijsje (1946) me zo aan: ‘Bosgevoel, een ontdekkingsreis door het diepe woud van Nederland’. Ik las het in één ruk uit. Een prestatie is dat niet, het telt maar 112 pagina’s. Delen ervan verschenen eerder op de Achterpagina van NRC.
Fijne vleugjes humor
‘Bosgevoel’ is niet alleen maar een verslag van een trektocht door de Nederlandse bossen. Daarvoor is de socioloog Vuijsje (1946) te veel een denker. En dus lezen we ook over de rol van het bos in sprookjes, over de “archaïsche herinnering aan het woud als mysterieuze plek én toevluchtsoord”, over “vervloekte en betoverde bossen” in de literatuur. Saai wordt het in die delen allerminst: Vuijsje bezit de gave van de vlotte pen, gelardeerd met fijne vleugjes humor.
Toefjes eeuwig zingende bossen
Zijn ontdekkingsreis begint in de Gooise bossen, waarna hij de Utrechtse Heuvelrug op en weer af klimt. Hij trekt de Veluwe over en komt het bos pas weer uit in Hattem bij de IJssel. Een zeer uitgestrekt bosgebied al met al, maar de auteur stipt aan dat Nederland met 10 procent bos tot de minst bosrijke landen van Europa behoort. Dat percentage groeit weliswaar, maar vooral met heel veel kleine plukjes bos. Dat is beleid en “daarom staan er nu overal toefjes eeuwig zingende bossen te kleumen in de wei”.
Weinig Nederwoud
Voor het echte bosgevoel moet de auteur, en daarmee zijn lezer, geduld hebben. Want de eerste wandelweek is er van ‘Nederwoud’ weinig te bespeuren. Bij de aftrap in Crailo wandelt Vuijsje door een parkachtig bosgebied met verspreide villa’s.
Illusie van ver-weggigheid
Saai is het niet, hier in het noordelijk deel van de Utrechtse Heuvelrug. Maar bos? Het is meer ‘gebruiksgroen’, waarbij snelweg A1 nooit ver weg is en je je rijkelijk kunt laven aan de vele horeca. Toch: in het Goois Natuurreservaat is de beheerder er “wonderwel in geslaagd een illusie van ver-weggigheid te creëren”.
Verrassingsvrije bossen
Dieper de Utrechtse Heuvelrug op, bij Lage Vuursche, vind je ‘verrassingsvrije’ bossen, constateert Vuijsje als hij langs het Natuurvriendenhuis aldaar wandelt. Van de mooie lanen die de Natuurvrienden uit Vuijsjes jeugd in de jaren vijftig van de vorige eeuw bezongen, is geen sprake. Hij treft “liniaalrechte fietspaden die de scheiding vormen tussen rechthoekige bosakkers”.
Móóie nepnatuur
Een ‘guirlande van buitenplaatsen’ volgt, met kronkelpaden en statige bomenlanen. Alles is “vriendelijk golvend en aaibaar” ingericht volgens de romantische Engelse landschapsstijl. “In feite ging het natuurlijk om nepnatuur, even gecultiveerd als die rechte rasterverdeling bij de Lage Vuursche. Maar wat zou het? Het is móóie nepnatuur, en ik geniet er met volle teugen van.” Een stap in de goede richting voor wie zoekt naar de meeslepende boservaring, aldus Vuijsje.
Scarface
Meeslepend is ook de val die Vuijsje hier maakt: in een woeste struikelcascade slaat hij ‘als een zoutpilaar’ met z’n gezicht in het steengruis, wat hem de rest van de tocht een gehavend uiterlijk oplevert. “Nog ruim een week te gaan als scarface door de donkere, verlaten wouden van Nederland.”
Suriname op De Kaap
En dan voor het eerst, in de Kaapse bossen, overvalt Vuijsje zijn langverwachte bosgevoel. Hij is de enige die uitkijktoren De Kaap beklimt. Boven moet hij zich in de arm knijpen: “Ongelofelijk, is dit Nederland? Dit zijn toch onmiskenbaar die eeuwig zingende bossen, letterlijk ‘zo ver het oog reikt’? Het lijkt waarachtig wel Suriname vanuit de lucht gezien.”
Een pension op de Veluwe
De ‘woeste’ Veluwe neemt het stokje over, nadat Vuijsje met een taxi de Gelderse Vallei heeft overgeslagen. Hoewel, woest: voor veel mensen bestaat er geen “tuttiger, kneuteriger, sulliger en kwezelachtiger bestemming”. Maar er zijn ook mensen die wat van de wereld hebben gezien en die de Veluwe juist de ultieme snobbestemming vinden, schrijft Vuijsje: “Jij gaat naar Kazachstan? Swaziland?… gaap […] … allemaal al lang geweest. Weet je waar wíj dit jaar naartoe gaan? Naar een pensión op de Véluwe.”
Logeren in een pipowagen
Een mooi hoofdstuk gaat over Planken Wambuis, een naam die in nevelflarden is gehuld, met z’n uitgestrekte bossen en heidevelden. Bij theeschenkerij Mossel in de gelijknamige landbouwenclave logeert hij in de pipowagen – die ik altijd als ik daar ben met een glimlach bekijk. Hier is het echt compleet stil, met alleen een majestueus vogelconcert. “En even later het gekletter van een giga regen- en hagelbui op het dak van de pipowagen [...]. Knusser kan het niet.”
Andere dimensie
Voor het slapen gaan, maakt hij een wandelingetje en hij lijkt hier in een andere dimensie verzeild geraakt. “Een enkel verlicht raam piept door de schemering, een sluier van nevels hangt over de nog vochtige velden, tussen deze witte wieven lijkt een zandweg naar nergens te voeren. […] Dit kan Nederland niet zijn, waar zijn ze, die achttien miljoen druktemakers?”
Een onzichtbare hand
Hier op de Veluwe ligt het bosgevoel voortdurend op de loer. Vuijsje voelt zich opgenomen door een grote onzichtbare hand die hem veilig omsluit. Zijn natuurbeleving neemt stap voor stap toe. Zo wandelt hij tegen de avond door het bos. “Geuren worden intenser, geluiden beginnen weg te sterven, de vogels houden hun snavel en de wind vult de stilte die zij achterlaten. […] Alles lijkt tot stilstand te komen, ook de tijd.”
Wolven weten wat ze doen
Elspeet, Vierhouten en het Verscholen Dorp met z’n geschiedenis van onderduikers passeren de revue. Dan wandelt Vuijsje Kroondomein Het Loo binnen, het grootste aaneengesloten landgoed van Nederland. Een enorm bos, met z’n eigen roedel wolven. “Die wolven weten wat ze doen, hier moet je zijn voor het echte bosgevoel. Er lijkt geen einde te komen aan dit prachtige robuuste bos, waar ik uiteindelijk iets gewaarword van de diepe-woudervaring die ik zocht.”
Blocnote blijft leeg
Maar die ervaring in woorden vangen, lukt Vuijsje niet. “Hoe doe ik recht aan de ongedachte intensiteit van het bosgevoel dat me hier midden in Nederland uiteindelijk in de schoot valt? Nescio zou er wel raad mee weten, aan twee, drie zinnen genoeg hebben, maar de blaadjes van mijn blocnote blijven leeg.”
Het licht lokt
Ondanks dat: een prachtboekje dat ik iedereen kan aanbevelen. En dat zeg ik niet omdat Vuijsje mij op de voorlaatste pagina citeert (uit een NRC-interview): “Het bos uitkomen is altijd heel leuk.” Want het bos is iets om te doorkruisen, schrijft Vuijsje, niet om er te blijven. “Als je er bijna doorheen bent en het dunner ziet worden, lokt toch weer het licht.”
‘Bosgevoel’ bestellen?
‘Bosgevoel’ is verkrijgbaar in de boekhandel of te bestellen bij Bol.com.
De feiten
- Herman Vuijsje: Bosgevoel – Een ontdekkingsreis door het diepe woud van Nederland
- Uitgeverij: Elmar
- Aantal pagina’s: 112
- Prijs: €23,99
- Frankwandelt-rating: 85/100
Mooiste huisjes midden in de natuur
Op Natuurhuisje.nl vind je unieke vakantiehuisjes midden in de natuur. In een natuurhuisje kun je je heerlijk terugtrekken van het drukke, dagelijkse bestaan. Je komt helemaal tot rust.
De beste camera’s en verrekijkers!
Zoek je een geweldige camera of verrekijker voor onderweg? Ik heb de allerbeste camera's en kijkers voor je op een rij gezet. Gebaseerd op reviews en testen van de experts.
