De lange variant van deze NS-wandeling Lange Duinen is flink pittig, maar wel erg mooi en afwisselend. Je wandelt door dichte, gevarieerde bossen en over heidevelden. Grote rol is weggelegd voor de stuifduingebieden Lange en Korte Duinen. Op een mistige dag in de herfst wandel ik hem opnieuw.
Vandaag (oktober 2024) zijn de startkilometers van deze fraaie NS-wandeling heel anders dan toen ik hem voor het laatst liep, in het voorjaar van 2020. De route voert nu niet meer door het Amersfoortse Bergkwartier. Waardoor je iets bijzonders misloopt, want dit is een schitterende villawijk, gebouwd op de flank van een stuwwal. De NS-route ging destijds langs huizen van onder anderen architect Rietveld. En langs het pronkstuk van de wijk: het voormalige Gymnasium uit 1932, een fotogeniek juweeltje met zijn strakke, opgeruimde lijnen.
Gelukkig krijg je er ook iets voor terug. Vanaf het station wandel je nu namelijk over het terrein van de voormalige Wagenwerkplaats, waar de NS vroeger treinstellen repareerde. In 2007 werd het terrein aangewezen als rijksmonument. Het industriële erfgoed gebruiken ze tegenwoordig voor evenementen, congressen en feesten. En er huizen tal van creatieve bedrijfjes. Aardige kilometers, maar het niveau van het Bergkwartier halen ze helaas niet. Als het zonnetje schijnt, ziet het er vast vrolijker uit dan op deze asgrauwe herfstdag.
Schreef ik in 2020 nog dat de NS-wandeling matig gemarkeerd was, in 2024 houden de roodwitte tekens je opvallend strak op het pad. Even verder leiden ze je de bossen binnen. Heel spannend zijn die nog niet en het is druk met mede-wandelaars, hondenuitlaters en mountainbikers.
Een langgerekte bosvijver weerspiegelt vandaag de herfstkleuren, die zelfs zonder najaarszon het landschap in een gouden gloed zetten. Arbeiders in de werkverschaffing hebben de vijver (met de hand!) gegraven in de crisisjaren dertig van de vorige eeuw. Je wandelt erlangs over een boomwortelpaadje. Verderop kom je door Pinetum Birkhoven, langs 100 soorten naaldbomen uit de hele wereld. Ook voor het pinetum moesten de handen uit de mouwen in de werkverschaffing.
Je wandelt het Monnikenbos binnen, een aangenaam bos dat wordt afgewisseld met verwilderde heide. Dan komen de Korte Duinen langszij. Hier wisselt de heide af met grote zandverstuivingen. Een sfeervol gebied, zeker met de mistflarden die de wereld vandaag kleiner en intiemer maken. Leuk om hier even op een duin te klimmen voor zicht over de zandvlaktes.
Vlak bij een drukke verkeersweg kom je langs twee uitspanningen. De leukste, brasserie De Soester Duinen, is tot 12 uur nog gesloten. Gelukkig is er aan de overkant ook restaurant Bos-Thuis waar je prima koffie kunt krijgen. Daarna bereik je via een bosrijke villawijk het tweede hoogtepunt van deze route: de Lange Duinen.
Op wat grotere schaal bieden de Lange Duinen dezelfde formule als de Korte Duinen: een afwisseling van zandverstuivingen en heide. De openheid van dit gebied is een verademing tussen de dichte, donkere bossen. In de uitgestrekte Lange Duinen waan je je opeens in de woestijn. Op zondagen kan het hier trouwens zeer druk zijn, met veel honden die hun baasjes onaangelijnd uitlaten.
De oorsprong van deze duinen ligt in de laatste ijstijd toen een flink pakket zand kwam aanwaaien. Toen het ijs zich terugtrok, ontstonden bossen en heidevelden. Door het plaggen van de heide en overbegrazing verdween de vegetatie en ging het zand stuiven.
Tegenwoordig stuift dat zand niet meer vanzelf. Speciaal beheer is nodig om de stuifduinen ‘levend’ te houden. Zo loopt een kudde schapen de hele dag niets anders te doen dan vegetatie opeten. In 1997 heeft de provincie Utrecht de Lange en Korte Duinen tot aardkundig monument verklaard.
Landgoed Pijnenburg neemt het over, met leuke paadjes door halfopen gebied: duinen gelardeerd met bos. Je scheert langs het dorpje Den Dolder, vooral bekend van z’n voormalige psychiatrische inrichting Willem Arntsz Hoeve uit 1906. De gebouwen in Amsterdamse School-stijl gaan schuil achter de idyllische omgeving met bos en heide. De gedachte achter de fraaie locatie was dat de natuur bevorderlijk zou zijn voor de genezing van patiënten.
Die gebouwen zie je niet, wel kom je langs voormalige vloeivelden. Klinkt leuk, maar het was vroeger een plek waar de inhoud van het riool van de psychiatrische inrichting naartoe werd gepompt om te bezinken. Zo werd schrale grond vruchtbaar. Op de vloeivelden verbouwden ze voederbieten, kool, rabarber, andijvie en witlof. Op een bord zie je oude foto’s: vrouwelijke patiënten van het gesticht aan het werk op de velden.
Licht misselijk wandel ik verder langs velden uit een hoger segment: die van Golfsociëteit de Lage Vuursche. Kleine kronkelende struinpaadjes en bomenlanen gaan vervolgens door de Ridderoordse Bossen. In de twaalfde eeuw schonk de bisschop van Utrecht het leenrecht van dit gebied aan enkele ridders, vandaar de naam.
De Ridderoordse Bossen vormen een overgangsgebied van de Heuvelrug naar de veenweiden. Dat trekt veel dieren: meer dan dertig soorten zangvogels voelen zich hier op hun gemak. In de winter zingen ze weinig. Ze zijn dan te druk met het verzamelen van eten in de weinige uren dat het licht is. Spechten klinken het hele jaar door in de Ridderoordse bossen, maar hun geklop alleen in de lente, de baltstijd. De bossen zijn hier ook bezaaid met paddenstoelen.
Je wandelt landgoed Eyckenstein op; even van het pad af is het landhuis. Je komt langs de Mauritshoeve, een uitspanning, en je vervolgt door het Maartensdijkse Bos. Hier huist de meest westelijke dassen-populatie van Nederland. Dassen bouwen hun burchten graag in zandige bossen en voelen zich daarom thuis in dit bos. In de lagere delen gaan ze op zoek naar hun favoriete maaltje: aardwormen.
Een kleine kilometer gaan je stappen over rustige asfaltweggetjes langs boerderijen waar je Charolai-koeien kunt zien grazen (of kunt kopen als diepvriespakket). Dan pak je kleine paadjes door glooiende bossen tot het station. Als je niet hoeft te rennen om je trein te halen, let op station Hollandsche Rading dan even op de prachtige bovenleidingportalen over de sporen, in de vorm van gotische bogen. Sinds 2001 staan ze op de lijst van Rijksmonumenten.
Het station dateert van 1885. De gotische bogen zijn gebouwd rond 1930. Van beton, want staal was toen uiterst schaars. De bogen hebben dichter Felix Wilbrink aangezet tot zijn gedicht ‘Oerhollands’:
Ranke vrouwen zijn het
Balletdanseressen waar overal elders
Schonkige Russische gewichthefsters de bedrading tillen
Nee, gedichten in het landschap
Vormen, die zowel functioneel als bloedmooi zijn
Deze wandeling heb ik voor het laatst gedaan op vrijdag 18 oktober 2024. De meest recente versie van routebeschrijving, kaartje en gps-track kun je gratis downloaden op Wandelnet.nl.
Op Natuurhuisje.nl vind je unieke vakantiehuisjes midden in de natuur. In een natuurhuisje kun je je heerlijk terugtrekken van het drukke, dagelijkse bestaan. Je komt helemaal tot rust.
Lekker eropuit in eigen land. Een minivakantie wandelen of fietsen vanuit een superlekker natuurhuisje. Ik selecteerde de zes allermooiste!