Binnenstad van Amersfoort

Het is zo’n dag zonder kraak of smaak. Misschien niet de ideale omstandigheden voor de eerste kilometers van deze tocht, die langs nieuwbouwwijken, kantoren en bedrijventerreinen voeren. Gelukkig krijgen we een smakelijk tussendoortje: de monumentale binnenstad van Amersfoort.

Nederzetting aan de Eem

Kronkelige klinkerstraten, grachten met boogbruggetjes en fraaie panden vind je in dat middeleeuwse centrum. Hier is Amersfoort begin 11e eeuw ontstaan als een kleine nederzetting aan de Eem, die toen nog Amer heette. Omdat Amersfoort aan een populaire handelsroute lag, groeide ze snel uit tot een levendige marktplaats. In 1259 kreeg Amersfoort stadsrechten. Plus een muur om inwoners te beschermen tegen de vijand, die altijd wel ergens op de loer lag.

Muurhuizen & Bollenburgh

Mooiste stukje: de Muurhuizen, een 1300 meter lange cirkelvormige straat op de plek waar ooit de allereerste stadsmuur van Amersfoort stond. Hier kom je langs Bollenburgh, het middeleeuwse huis waar de bekende staatsman Johan van Oldenbarnevelt opgroeide.

Heiligenbergerbeek

Verderop wandelen we langs de latere stadsmuur de stad uit en dan beginnen mindere kilometers. Toch wel vijf kilometer lang is niet alleen het weer maar ook de omgeving troosteloos. We klampen ons vast aan de Heiligenbergerbeek die in royale slingers door het landschap golft. De acht kilometer lange beek dankt haar naam aan landgoed Heiligenberg, een oude buitenplaats waar ze langs stroomt. De beek voert overtollig water uit de Gelderse Vallei af en voorziet de Amersfoortse stadsgrachten van schoon water.

Hollandse Waterlinie

Dan klimmen we langs hoge stapels versteende zandzakken een smalle, hooggelegen dijk op. Om die zeven kilometer lang niet meer te verlaten. Het smalle dijkje volgt de Grebbelinie, in 1745 aangelegd als onderdeel van de Hollandse Waterlinie. Die moest ons tegen de vijand beschermen door land onder water te zetten.

Watermanagement

Die zogeheten inundatie liep via een slim stelsel van kades, stuwen en sluizen, waarmee ze met water uit de Rijn een gigantisch gebied van Rhenen tot de vroegere Zuiderzee blank konden zetten. Dat was nog eens watermanagement. De enige versperringen die wij voor onze kiezen krijgen zijn hekken die we via wankele overstapjes moeten nemen. De fraaie dijk is begroeid met rijen bomen, waaronder soms enorme eiken.

Museumbunker

In de Tweede Wereldoorlog bracht Nederland de Grebbelinie opnieuw in stelling voor de verdediging tegen de Duitsers, helaas met weinig succes. Na de oorlog raakten de betonnen kazematten, tankversperringen en Duitse bunkers langzaam overwoekerd door natuur. We zien er flink wat onderweg. Bij de ‘museumbunker’, een forse bunker die ook dienstdoet als museum, zien we hoe enorm dik die muren zijn: twee meter.

Valleikanaal tegen wateroverlast

Langs de dijk volg je lange tijd het Valleikanaal, een langgerekt kanaal door de Gelderse Vallei. Die ligt als een kom ingeklemd tussen de stuwwallen van de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe. Al het water loopt hiernaartoe, en vroeger zorgde dat voor veel overstromingen. Pas nadat het Valleikanaal was gegraven tussen 1937 en 1948 kwam er een einde aan de wateroverlast.

Coulisselandschap

Nu genieten we van de fraaie spiegelingen in het kanaal en de vele watervogels. En daarachter kijken we uit over een kleinschalig landschap, met houtwallen, knotwilgen en boerderijen die als decorstukken over de weilanden zijn verspreid. Coulisselandschap heet dat, en het is een bezienswaardig toneelstuk al met al.

Hart van de Biblebelt

We verlaten de Grebbelinie en wandelen padloos door de weilanden van de Gelderse Vallei. Daarna volgen we de modderige paadjes en eikenlanen van Landgoed Scherpenzeel. We passeren boerderijen met omgekeerde vlaggen. En zien bordjes met stichtelijke teksten – we wandelen hier in het holst van de Biblebelt waar ze op zaterdag voetballen in plaats van op zondag.

Huize Scherpenzeel

Ongelovig en dus moe glibberen we het bos uit. En als we Scherpenzeel binnenlopen, breekt – beter laat dan nooit – de zon door. Die laat op de valreep de Grote Kerk uit 1300 mooi oplichten. Verderop wandelen we nog een rondje om Huize Scherpenzeel, onder de plotseling invallende schemering.

Total make-over

Huize Scherpenzeel stamt al uit de 14de eeuw, ging in de 18de eeuw op de schop en onderging in de 19de eeuw een total make-over. Geïnspireerd op Engelse voorbeelden kreeg het huis een neo-gotisch uiterlijk, compleet met torentjes, kantelen en witgepleisterde muren. Na verwoesting in de Tweede Wereldoorlog werd het huis in oude luister hersteld.

En na dit rijksmonumentale toetje pakken we de bus. Van deze route bestaat trouwens ook nog een deel 2, van Scherpenzeel naar De Klomp (19 kilometer), dat we er zeker nog eens aan vast gaan plakken.

Wandeldatum en routebeschrijving

Deze wandeling hebben we gedaan in februari 2023. In het kadertje hieronder zie je meer informatie over de gids waaruit de wandeling afkomstig is. De meest recente versie van routebeschrijving, kaartje en gps-track kun je (met een abonnement of tegen betaling) downloaden op Wandelzoekpagina.nl.

Bekijk op Wandelzoekpagina.nl >>