Eindeloze vergezichten, slingerende paden door bloemrijke duinen en roedels grazende damherten. Het grootste deel van deze etappe wandel je door de betoverende Waterleidingduinen. Mindere kilometers volgen, hoewel de uitzichten mooi blijven. Haarlem zorgt voor een subliem slotakkoord door steegjes en langs hofjes in de historische binnenstad. Vanaf een terras op de Grote Markt kun je de Grote of Sint-Bavokerk uitgebreid bewonderen.
Op deze zonnige woensdag midden in de zomervakantie is deze etappe misschien wel op z’n mooist. Hier in het zuidelijk deel van de Waterleidingduinen bij ingang De Zilk wandel je in alle rust naar de start van de etappe (etappes beginnen nooit handig bij een bushalte, daardoor komt er 1.5 kilometer bij het toch al lange traject). Eerst wandel je over een klinkerfietspad, waarbij je het Oosterkanaal kruist, rond 1925 gegraven als winkanaal voor drinkwater.
Snel hierna pak je een onverhard pad dat in aangename slingers tussen lage duinen voert. De uitzichten zijn fenomenaal: nergens zie je bebouwing, alleen de eindeloze duinen die aan je voeten liggen. Heel in de verte zie ik twee mini-poppetjes moeizaam een zandduin bestijgen. Zo ver het oog reikt kleuren duingrassen en diverse soorten kruiskruid de duinen zacht rossig en felgeel. Talloze vlinders fladderen boven de bloemenexplosies. Jagende libellen getuigen van het waterrijke gebied waar je doorheen wandelt.
De Amsterdamse Waterleidingduinen zijn veel lager dan de Kennemerduinen of het Noordhollands Duinreservaat. Dit duingebied heeft iets weg van een Afrikaanse savanne, met lage grassen, hier en daar een moeizaam gegroeid boompje dat westerstormen heeft doorstaan en in de verte wat lage toppen. Een giraf, olifant of leeuw kun je er zo bij verzinnen.
Die zul je niet treffen, maar hier leeft wel de grootste damhertenpopulatie van Nederland. Langs het pad kijk ik uit naar de elegante dieren die zich bij de vorige etappe verscholen hielden. En verdraaid, in de luwte van een klein bos piept opeens een indrukwekkend gewei tussen het groen op: een roedel damherten staat vredig te grazen. De geweien, eind juli volledig volgroeid, gebruiken ze om vrouwtjes te imponeren, concurrenten te intimideren en te bevechten. Ze zien er inderdaad vervaarlijk uit.
Gevaarlijk zijn de damherten niet. En ook niet heel schuw: ik kan ze tot een meter of dertig benaderen. Maar als ik nóg een stap dichterbij zet en m’n telelens hef, vinden ze dat ze wel genoeg geposeerd hebben en gaan ze op de loop, het dichte struweel in. Vroeger zag je ook nog wel eens een vosje in de Waterleidingduinen, maar die ben ik de laatste paar keer niet meer tegengekomen.
De route vervolgt door beschutte duinvalleien met klinkende namen als Zeventig Bunders en Panneland. Hier zijn de duinen intiemer, met bos en bloemrijke velden. Dit zijn overblijfselen van het agrarisch gebruik van deze binnenduinen in vroeger eeuwen: ze verbouwden hier ooit aardappelen. Volgens de gids had de duinpieper midden negentiende eeuw succes toen in Engeland een grote aardappelschaarste heerste.
Mulle zandpaadjes maken het wandelen zwaar, maar ook hier is het prachtig. Een hoog hek leidt je een ‘exclosure’ binnen: een gebied waar ze damherten en reeën buitenhouden om karakteristieke duingraslanden, vochtige duinvalleien en struweel te beschermen. Zeldzame planten krijgen zo een kans om in bloei te komen. En opeens zie je ook andere bloemen dan het overdadige kruiskruid dat elders de duinen geel kleurt. Ook komen andere soorten dagvlinders, bijen en hommels op de bloeiende bloemen af. En er zitten ook meer vogels: een grote bonte specht schiet weg tussen het hout.
Je kruist een waterwinkanaal en komt langs de Oranjekom, een fors waterbekken dat in 1851 is aangelegd om het water te verzamelen uit de kanalen in de omgeving. Langs de oever is een libelle aan z’n lunch begonnen: een onfortuinlijke bij. Aan het water vind je ook het historische pompstation, dat nu een bezoekerscentrum huisvest. Hier kun je leren over flora, fauna en geschiedenis van dit duingebied.
De Waterleidingduinen zijn ingericht om drinkwater te winnen. Al sinds 1853 zuiveren ze hier met het duinzand bijna tweederde van het Amsterdamse leidingwater. En zuiver is het water zeker, Nederland staat wereldwijd bekend om z’n uitstekende drinkwaterkwaliteit.
Pal langs de duinrand volg je nu een lange bomenlaan. Aangenaam wandelen, maar dieper de duinen in vind je spannender paadjes, weet ik van andere tochten. Af en toe vang je een glimp op van een kanaal. De watervogels die erop dobberen hebben geen idee dat dit water spoedig door de keel van vele dorstige Amsterdammers zal verdwijnen. Die weer geen idee hebben dat op hun slok water een vogel z’n ding deed.
De Waterleidingduinen maken plaats voor een minder leuk traject door het duingebied tussen Zandvoort en Aerdenhout. De uitzichten blijven mooi maar het pad moet je delen met vele fietsers. Hier en daar probeer ik een parallel paadje uit, maar dat verzandt al snel in brandnetels en stekelige struiken. Verderop vind ik wel een mooi paadje van het drukke fietspad af (voor mijn gps-track: zie het kadertje bovenaan).
Je daalt het hoge zandduin De Blinkert af en komt uit bij de oude uitspanning Kraantje Lek. Waar die merkwaardige naam vandaan komt is duister, maar één verklaring is dat vlakbij een bron is waar water uit de grond ‘lekt’. In ieder geval volg je hier een smal fietspad langs de Duinlustweg. Best een lang en moeizaam traject waarbij snelle fietsers je in de berm drukken. Let wel even op het statige landhuis van buitenplaats Duinlust.
Veel rustiger wandelen is het verderop, langs de Brouwersvaart. Heel in de verte zie je al de kerktoren van de beroemde Grote of Sint-Bavokerk. Plezierige kilometers volgen, langs oude grachtenpanden en door verscholen steegjes in de historische binnenstad. Je passeert ook de Bakenesserkamer, het oudste hofje van Haarlem, leuk om even binnen te kijken (Wijde Appelaarsteeg 11). Vlak voor het eind van deze etappe kom je over de drukke maar fraaie Grote Markt. Op een terrasje kun je genieten van het zicht op een van de mooiste kerken van Nederland.
Deze wandeling heb ik gedaan op woensdag 24 juli 2024. De meest recente versie van routebeschrijving, kaartje en gps-track kun je gratis downloaden op Wandelnet.nl.
Op Natuurhuisje.nl vind je unieke vakantiehuisjes midden in de natuur. In een natuurhuisje kun je je heerlijk terugtrekken van het drukke, dagelijkse bestaan. Je komt helemaal tot rust.