Beschermd dorpsgezicht

De wandeling begint in het boerengehucht Smeerling. Nooit van gehoord? Niet zo gek, want het is niet meer dan een vlekje op de landkaart: acht boerderijen uit de 17de en 18de eeuw langs een smalle, lommerrijke klinkerweg. Samen hebben ze de status van beschermd dorpsgezicht. Een idyllische start.

Dal van de Ruiten Aa

Direct vanuit Smeerling wandel je natuurgebied Dal van de Ruiten Aa binnen, eerst over een fietspad, vervolgens pak je een nogal zompig graspad. Een fraai traject langs bossingels, graslanden en beekdalen. Centraal door dit gebied stroomt de forse beek Ruiten Aa. Je ziet hem in de verte glinsteren, en soms loop je er pal langs. De Ruiten Aa stroomt hier al sinds 1327 door z’n brede beekdal.

Heerlijk stil (meestal)

En wat is het hier heerlijk stil. Geen mens kom ik tegen, het hele beekdal heb ik voor mezelf. Over het weidse land vliegen ganzen in v-vorm naar het noorden. Een zilverreiger zeilt langs, op zoek naar een maaltje in de natte graslanden. Aan de bosrand schiet een schichtige ree weg. Geschrokken fazanten laten mij weer schrikken. Paniekerig vliegen ze op uit het hoge rietgras, kreten slakend alsof ze in acute doodsnood verkeren. Maar verder is het hier dus heerlijk stil…

Lekker kronkelen

Net zoals veel andere Drentse en Groningse beken werd de Ruiten Aa halverwege de 20ste eeuw gekanaliseerd. Met zo’n rechte beek konden ze het water veel efficiënter afvoeren en zo overstromingen tegengaan. Maar gelukkig is het tij eind vorige eeuw gekeerd: de Ruiten Aa mag weer inefficiënt door het landschap kronkelen. En jij kronkelt mee.

What’s in a name?

Die beek verspringt telkens van naam. Heet hij het ene moment nog Ruiten Aa, een paar stappen verder luistert hij naar de naam Mussel Aa. Ga je een houten bruggetje over, dan moet je hem opeens Westerwoldse Aa noemen. En dan heb je ook nog piepkleine zijstroompjes als het Oosterholtsdiep, de Oude Loop en het Veelerdiep. Je zou er tureluurs van worden. Gelukkig is er één gemeenschappelijke deler: ze zijn allemaal prachtig, met oevers vol riet, kruiden en wilde bloemen.

Weidebeekjuffers

Kom je hier in de lente, dan kun je lieflijke weidebeekjuffers boven de beekjes zien dansen. Hun metaalblauwe lijfjes glanzen prachtig in het zonlicht. Volgens het Roots-gidsje raak je “bijna gehypnotiseerd door het prachtige jufferballet”, en ik snap precies wat ze bedoelen.

Oude houtwallen

Bijzonder fraai zijn de vele oude houtwallen met hoge eiken, wilgen en berken. Je pad loopt er doorheen, waarbij je telkens doorkijkjes krijgt op de weilanden erachter met grazende Lakenvelders – van die koeien met zo’n brede witte band om buik en rug. In de lente smullen ze hier van velden vol bloemen, nu in oktober zie ik vooral veel wilde klaverzuring en uitgebloeid Jacobskruiskruid.

Natuur én boeren

Hier in het Dal van de Ruiten Aa gaan natuur en boeren uitstekend samen. Een groot deel van het dal is beschermd natuurgebied, maar dat gaat hand in hand met veeteelt en akkerbouw. De koeien houden de graslanden in toom, de akkers zijn ingezaaid met kruiden en bloemen voor de vlinders en bijen. Oude granen als haver, spelt, winterrogge en zomergerst wuiven in de wind. En op de braakliggende landerijen is het goed broeden voor akkervogels als kneu, geelgors en veldleeuwerik.

Burcht Wedde

Iets over de helft kom je na een sluisje bij nog iets bijzonders: Burcht Wedde uit de 14de eeuw. Een imposante burcht, omgeven door een slotgracht en met een heuse ophaalbrug. Die moesten in vroeger eeuwen vijanden tegenhouden. En dat waren er nogal wat.

Bommen Berend

Want rond de burcht woedde de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). En net toen die voorbij was, kwam Bommen Berend hier logeren voor hij de stad Groningen platgooide. Nu is Burcht Wedde een vreedzaam hotel met een mooie missie: vakanties bieden aan kinderen “die aan de andere kant van het geluk geboren zijn”. Loop trouwens na de burcht nog even naar het mooie kerkje van Wedde.

Terug naar Smeerling

Na de burcht wandel je weer terug naar het dorpje Smeerling. Je krijgt iets meer saaie akkers met mais, suikerbieten en aardappels op je onverharde pad. Maar al snel keer je terug naar het onweerstaanbaar mooie beekdal met z’n houtwallen. Heerlijke tocht. Horeca is er in Wedde en Smeerling, maar die is lang niet altijd open.