Heidegebied Smitsveen

Tot de 19de eeuw was de Veluwe één grote heide- en zandvlakte. Voor houtproductie en jacht zijn bossen aangelegd, en door die bossen start deze mooie wandelroute van Roots. De jagers hebben hun geweer aan de wilgen gehangen, en dat is wel zo relaxt voor alle everzwijnen, reeën en edelherten die hier rondscharrelen.

Verre uitzichten

Al snel bereik je het Smitsveen. Een uitgestrekt heidegebied, waar je een paadje door de bosrand volgt. De heide ligt hier op de hogere delen van het landgoed, en dat merken we: we moeten klimmen. En oppassen voor mountainbikers in strakke pakjes die de hellende paden veel te hard afstuiven. Maar laten we niet klagen en vooral vrolijk worden van de uitzichten die deze wandeling ons voorschotelt.

Schilderachtig landschap

De heide golft naar beneden en is hier en daar flink verruigd. Bosranden in de verte en glinsterende vennetjes in de diepte scheppen een schilderachtig tafereel dat al wandelend onze revue passeert.

Veel libellensoorten

We golven mee met de heide over zo’n zalig zandspoortje tussen de struiken. Af en toe passeren we vennetjes, die in de lente wit kleuren van het bloeiende veenpluis. De paars bloeiende klokjesgentiaan komt hier ook voor. Van levensbelang voor het zeldzame gentiaanblauwtje, een mini-vlindertje dat zo kieskeurig is dat hij z’n neusje ophaalt voor andere planten. En in de zomermaanden tref je hier libellensoorten met namen die even mooi zijn als hun verschijning: koraaljuffer, noordse witsnuitlibel, tengere grasjuffer.

Vergraste heide door stikstof?

We duiken het bos weer in en lopen over een laan met berken die fraai oplichten in de laagstaande winterzon. Die leidt ons naar nog meer uitzichtpunten over de Tongerense Heide, het volgende heideveld dat we doorkruisen. Hier moet de heide flink opboksen tegen oprukkende grassoorten als pijpenstrootje en bochtige smele. Kampen ze hier met het veelbesproken stikstofprobleem?

Vijf soorten heide

Stikstof of niet, hier op de Tongerense Heide komen alle vijf heidesoorten voor die de Veluwe rijk is: kraaiheide, dopheide, struikheide, en rode en blauwe bosbes. Die laatste twee zijn verwant aan de heidefamilie en krijg je vooral te zien in de bossen waar je doorheen wandelt.

Wisselse Veen: zeldzaam landschap

Dan verandert het toneel radicaal: je loopt het Wisselse Veen op, een boerenbeekdal. Dit landschapstype is zeldzaam geworden in Nederland. Drassige hooilanden, sloten met riet en elzen, wilgenbosjes, boerderijen in de verte. Het Wisselse Veen is ook rijk aan vogelsoorten. Van de grote zilverreiger tot de zeldzame boomvalk, van de havik tot de kleine karekiet. Nu midden in de winter houden ze zich koest.

Libellenwalhalla in de wetlands

Na een bosrijk traject leidt een vlonderpad je door een soort wetlands: het moerassig dal van de Tongerense Beek. Dat staat bekend als een walhalla voor libellenfanaten. Je kunt de zeldzame beekoeverlibel over het water zien scheren, een soort die op de Veluwe alleen hier voorkomt. Op mooie zondagen – zoals vandaag – kan het hier trouwens erg druk zijn. Vlonderpaden zijn blijkbaar helemaal hot.

Particulier landgoed

Landgoed Tongeren, waar deze wandeling overheen voert, is een van de grotere particuliere landgoederen van Nederland. In de 18de eeuw kwam het in bezit van mr. Jan Hendrik Rauwenhoff. Zijn nakomelingen beheren het landgoed nog steeds. Veel van hen wonen er ook, waardoor ze sterk begaan zijn met het beheer. Op het landgoed wordt ook geboerd met aandacht voor natuur en landschap.

Coulisselandschap

We wandelen langs de uitgestrekte weilanden van het Tongerense Veen. In de winter onbewoond, maar ongetwijfeld staan hier in andere jaargetijden gelukkige koeien te grazen. Bomenrijen en houtsingels in de verte zorgen voor een coulisselandschap. Weer een andere twist van deze veelzijdige Roots-wandeling.

Monumentale zomereik

Het Roots-gidsje wijst ons nog op een eenzame monumentale zomereik, geplant tussen 1750 en 1800. Daarvoor moeten we van de route af, en dat doen we graag. Over een beukenlaan koersen we af op een romantisch landhuis met rode luiken. Zou hier een van de eigenaren wonen? vragen we ons af.

Krakkemikkig bankje

Een kronkelpaadje langs rododendrons leidt ons naar de bosrand. En daar vinden we inderdaad een zeer imposante eik. Op een krakkemikkig bankje dat aan de boomwortels is vastgespijkerd, genieten we van het namiddagzonnetje en het riante zicht over de weiden. Mijmerend over een leven als landgoedeigenaar dat ons woest aantrekkelijk lijkt.

Mooist in heidetijd

Door de bossen wandelen we weer terug naar de parkeerplaats. Vast van plan deze topwandeling eens in heidetijd te herhalen, vanaf half augustus. Dan is hij ongetwijfeld op z’n allermooist.