Op deze fraaie tocht wandel je over het Dwingelderveld, het grootste aaneengesloten natte heidegebied van West-Europa. En nat is het er zeker. Je komt langs tal van vennetjes en – heel bijzonder – door een jeneverbessenbos. Met een beetje geluk tref je een van de twee schaapskuddes met herder die de heide in topconditie houden.
Op deze sombere, winterse dag, eind januari, is het stil op de parkeerplaats bij ‘natuurpoort Spier’, het startpunt van deze route. En ook de Roots-gids belooft een stille tocht: “Er zijn weinig plekken in Nederland waar je nog zo ongestoord door de natuur kunt lopen als in Nationaal Park Dwingelderveld.”
Helemaal waar is dat niet: een deel van de wandeling loopt vrij dicht langs snelweg A28. En met oostenwind – zoals vandaag – komen de snelweggeluiden gemakkelijk aanwaaien. Het klinkt als het ruisen van de zee, en daar troost ik me maar mee op deze ijskoude dag.
Gelukkig wandel je vrijwel direct door een mooie omgeving, met een mengeling van bossen en open velden. De naald- en loofbossen zijn ruim honderd jaar geleden aangeplant om de ‘woeste gronden’ in toom te houden. Nationaal Park Dwingelderveld bestaat naast bossen vooral uit heidevelden en zandverstuivingen.
Brede zandpaden en slingerpaadjes voeren je door zeer drassige heidevelden. Op sommige plekken is het zo nat dat ook je pad flink onder water staat. Hoge waterdichte schoenen zijn geen overbodige luxe. En je moet niet te beroerd zijn om af en toe over een boom heen te klimmen die op je pad is gevallen.
Ondertussen geniet je van verre zichten, waarbij je in alle vier windstreken helemaal tot aan de einder kijkt. Een enkele solitaire eik, vliegden of een groepje zilverwitte berken breekt de horizon. Een heerlijk ‘alleen op de wereld-gevoel’ overvalt je soms.
Over open heide bereikt de route een bosgebied. Midden in het bos ligt een vennetje, zo zie ik op het gidskaartje. De route scheert langs het bos, maar ik wandel van de route af naar dat vennetje. Gelukkig maar: al snel verschijnt een schilderachtig bos met jeneverbessen aan de oevers. Zandige paadjes leiden dwars door dat jeneverbesbos. Een van de mooiste stukjes van deze route (als je mijn GPS-track pakt, geniet je er ook van).
Deze wandeling leidt langs meer plekken met jeneverbessen, een van de weinige echt inheemse naaldbomen in Nederland. Je herkent ze aan hun besachtige vruchtjes, lekker voor in de zuurkool. Helemaal lekker gaat het helaas niet met de jeneverbes in Nederland. Hun bessen kiemen niet, waardoor er geen jonge planten ontstaan. Geen probleem voor de korte termijn: deze boom kan honderden jaren oud worden.
De jeneverbesstruiken op het Dwingelderveld zijn misschien wel de oudste van Nederland. Ze zijn ook omgeven met legendes en mythen. Dat komt doordat ze er bij mist of in de schemering mysterieus en ook een beetje eng uitzien. Volgens een van de verhalen wonen in de jeneverbesstruiken ‘witte wieven’. Of die gevaarlijk zijn vertelt het verhaal niet.
Over gevaar gesproken: in het Dwingelderveld kun je alle drie slangensoorten die Nederland rijk is tegen het lijf lopen: de ringslang, de gladde slang en de adder. Die laatste ligt in de zomer soms te zonnen op een van de vele zandpaden. Pas op, want ze zijn giftig, al bijten ze niet snel.
In het zuidelijk deel van deze rondwandeling wordt het uitzicht nóg indrukwekkender: je kijkt uit over het grootste heideveld, de Dwingeloosche Heide. Hier kom je drie soorten heide tegen: struikheide, dopheide en kraaiheide. Midden in de winter is het natuurlijk een dorre boel, maar kom je in augustus, dan kleurt het Dwingelderveld paars van de struikheide. Al vanaf begin juli zorgt dopheide voor roze kleurexplosies. En ook in het voorjaar is er kleur te bekennen: de kraaiheide is dan knalgroen.
Al die heide blijft niet vanzelf goed. Gelukkig springen Drentse heideschapen bij: ze begrazen de heide en houden het landschap open. Zo zijn planten als klokjesgentiaan en zonnedauw van een toekomst verzekerd. Het gebied wemelt ook van de vlinders, libellen, reptielen, amfibieën en bijna 300 soorten vogels. De kans dat je de schaapskudde plus herder tegenkomt schijnt groot te zijn. Heel in de verte zie ik de schapen, als witte bolletjes wol aan de horizon (op de foto hieronder).
Onderweg passeer je ontelbare vennetjes. Ze geven kleur en diepte aan het landschap, en ook in de winter zorgen watervogels voor leven in de brouwerij. Bij een van de vennetjes staat een bankje met een bordje erop. Ter nagedachtenis aan een dierbare overledene, lees ik. Een gedicht van Vasalis stemt tot nadenken: ‘Het werd, het was, het is gedaan.’
Bij het Holtveen, het grootste ven in dit gebied, beklim ik een vogelkijkwand op poten, gebouwd van larikshout uit de omliggende bossen. Fraaie vergezichten, ook hier. En zie ik daar de dodaars? Het is het kleinste fuutje van Nederland. Een schattige watervogel met een donzig gatje, vandaar de naam. Het mooist is hij in de zomer, met roodbruine wangen en een opvallend geelwitte vlek bij de snavelbasis, zo lees ik in de Roots-gids. Nu in de winter draagt hij een bruingrijs verenkleed.
Vlak voorbij de vogelhut zie je nog iets bijzonders: een soort bomenkerkhof, met bomen die in het spiegelgladde ven staan, hun dode takken steken ze als in een gebed ten hemel. Maar de bijzonderste boom van vandaag tref ik in de laatste kilometer. Een dood exemplaar dat lijkt op een grappig diertje. En opeens moet ik weer aan het gedicht van Vasalis denken. ‘Het werd, het was, het is gedaan.’ Voor deze boom is het gedaan, maar daar legt-ie zich niet bij neer.
Aan ChatGPT – een schrijfprogramma dat artificiële intelligentie (AI) gebruikt – heb ik gevraagd om een artikel te schrijven over deze Roots-wandeling. Benieuwd naar het resultaat?
Deze wandelgids met 21 rondwandelingen nodigt uit om alle parken te bezoeken, van het ruige waddeneiland Schiermonnikoog tot het bosrijke De Meinweg in Limburg. De mooie gids heeft ruim aandacht voor alle natuurschoon én de iconische dieren en planten die je onderweg tegenkomt.
De volgende wandelroutes uit deze gids staan ook op Frankwandelt, volgens het bekende recept: een verhaaltje gelardeerd met foto’s.
Op Natuurhuisje.nl vind je unieke vakantiehuisjes midden in de natuur. In een natuurhuisje kun je je heerlijk terugtrekken van het drukke, dagelijkse bestaan. Je komt helemaal tot rust.